Shkencëtarët për herë të parë bimë në Tokë nga Hëna – në mostrat e dheut të mbledhura gjatë misioneve të NASA-s në 1969 dhe 1972 – në një arritje që mund të çojë në përdorimin e bimëve nga Toka në objektet njerëzore në planetë të tjerë.
Shkencëtarët thanë se mbollën farat e barojës së vogël të luleve Arabidopsis thaliana, në 12 vazo të vogla me madhësinë e një gishti dhe e panë të mbinte dhe të rritej. Në çdo enë kishte një gram tokë hënore, më saktë i quajtur regolit hënor, i cili ndryshon shumë nga dheu i tokës për shkak të grimcave të mprehta dhe mungesës së materialit organik, kështu që nuk dihej nëse farat do të mbinin.
“Kur pamë për herë të parë bollëkun e filizave të gjelbër në të gjitha mostrat, mbetëm pa frymë”, tha profesoresha e hortikulturës Ana-Lisa Paul, drejtoreshë e Qendrës Ndërdisiplinore për Kërkime Bioteknologjike në Universitetin e Floridës dhe bashkëautore e një studimi të botuar në “Communications Biology”.
“Bimët mund të rriten në regolit hënor. Kjo deklaratë e thjeshtë është kolosale dhe hap derën për kërkime të ardhshme duke përdorur burime në Hënë dhe ndoshta në Mars,” tha Paul.
Çdo farë mbiu dhe nuk kishte dallime të jashtme në fazat e hershme të rritjes midis atyre të mbjella në regolit – i cili përbëhet kryesisht nga shkëmbinj bazalt të grimcuar – dhe farave të mbjella për krahasim në hirin vullkanik nga Toka me përbërje të ngjashme minerale dhe madhësi të grimcave.
Farat e mbjella në regolit patën rezultate më të këqija se bimët e krahasueshme, gjë që mund të mos jetë befasuese.
Megjithatë, fakti që bimët mbinë dhe u rritën ishte i jashtëzakonshëm për shkencëtarët. Udhëheqësi i studimit Rob Ferl nga Universiteti i Floridës tha se ai ndjen “gëzim duke parë jetën duke bërë diçka që nuk është bërë kurrë më parë”, transmeton N1.
“Të shohësh bimët të rriten është një arritje, sepse thotë se mund të shkojmë në Hënë dhe të kultivojmë ushqim, të pastrojmë ajrin dhe të riciklojmë ujin duke përdorur bimët ashtu siç i përdorim këtu në Tokë. Është gjithashtu një zbulim sepse tregon se jeta tokësore nuk është e kufizuar vetëm në Tokë”, shtoi Ferl.
NASA ka vënë në dispozicion 12 gram – vetëm disa lugë çaji – regolith të mbledhur gjatë misioneve Apollo 11, Apollo 12 dhe Apollo 17. nën dritat LED që japin një nuancë rozë.
Farat mbijnë brenda tre ditësh. Pas rreth një jave rritjeje, shkencëtarët hoqën të gjitha bimët përveç njërës nga çdo enë. Ajo u la të rritet deri në moshën 20 ditëshe, dhe më pas gjethet u korrën për të vlerësuar aktivitetin e gjeneve.
Shkencëtarët kanë zbuluar gjithashtu se regoliti, i cili ishte më i ekspozuar ndaj rrezeve kozmike dhe erës diellore në sipërfaqen e Hënës, është më pak i përshtatshëm për rritje.
Bimët e tokës mund t’i ndihmojnë njerëzit të krijojnë zyra në vende si Hëna dhe Marsi, siç tregohet në filmin “Marsiani” të vitit 2015, kur një astronaut rriti patate në Planetin e Kuq.
Programi Artemis i NASA-s parashikon kthimin e njerëzve në sipërfaqen e Hënës në vitet e ardhshme.
Foto: Screenshot
