Në sfondin e luftës në Ukrainë, thirrjet për më shumë bashkëpunim ushtarak po bëhen gjithnjë e më të forta në Zvicër. Deri ku mund ta përkulë vendi politikën e tij tradicionale të neutralitetit?
Evropa po rimilitarizohet, pasi agresioni i Rusisë dhe lufta në Ukrainë transformojnë rrënjësisht perceptimet e shumë qeverive për situatën e sigurisë. Në Zvicër, gjithashtu, partitë konservatore – dhe komisioni parlamentar i politikave të sigurisë – po bëjnë thirrje për më shumë fonde për ushtrinë.
Së bashku me studiues të tjerë, Fabio Wasserfallen, profesor i politikës evropiane në Universitetin e Bernës, kreu së fundmi një sondazh të porositur nga kompania mediatike Tamedia. Ndërsa lufta në Ukrainë duket se e ka shqetësuar popullatën, shumica ndihen relativisht të sigurt në Zvicër, zbuluan ata. Rreth 45% thonë se vendi duhet të rrisë ushtrinë e tij, ndërsa 41% e shohin këtë si të panevojshme; 8% duan të çmilitarizohen dhe 6% janë të pavendosur.
Grupi i mendimit liberal Avenir Suisse sheh një opsion të mëtejshëm në bashkëpunimin më të ngushtë me NATO-n dhe mekanizmin e mbrojtjes së Bashkëpunimit të Strukturuar të Përhershëm të Lidhjes së Jashtme (PESCO). Në një analizë të fundit të Lidhjes së Jashtme, think tank i bën thirrje Zvicrës që ta trajtojë neutralitetin e saj në mënyrë më pragmatike dhe të angazhohet në më shumë bashkëpunim ndërkombëtar.
Autorët e Avenir Suisse tregojnë për Suedinë dhe Finlandën, të cilat të dyja janë distancuar nga neutraliteti i tyre dhe sot e përshkruajnë veten si “të paangazhuar”. Që kur Rusia aneksoi Krimenë në vitin 2014, Suedia dhe Finlanda gjithashtu kanë forcuar ushtritë e tyre dhe kanë intensifikuar bashkëpunimin me NATO-n.
Julia Hofstetter, presidente e OJQ-së Women In International Security (WIIS) e Zvicrës, e kupton dëshirën për më shumë siguri. “Është veçanërisht e kuptueshme që vendet që ndajnë një kufi me Rusinë të duan më shumë siguri ushtarake dhe bashkëpunim më të ngushtë me NATO-n,” thotë ajo.
Pavarësisht kësaj, ajo beson se çdo vendim për të rritur investimet në mbrojtjen kombëtare duhet të diskutohet me grupet e shoqërisë civile.
“Ekziston rreziku që disponimi aktual në favor të militarizimit të rinovuar dhe një gare armatimesh mund të shfrytëzohet, gjë që do ta bënte situatën në Evropë më të paparashikueshme se sa më të sigur,”
Për vendet evropiane që nuk kanë kufi me Rusinë dhe që nuk janë pjesë e një aleance mbrojtëse si NATO-ja, kërcënimet janë të ndryshme. “Për vende si Zvicra, Rusia përfaqëson më shumë rrezik kur bëhet fjalë për ndikimin politik, dezinformimin apo sulmet kibernetike,” thotë Hofstetter. Sipas saj, Zvicra mund t’i kundërvihet këtij grupi kompleks kërcënimesh përmes bashkëpunimit me NATO-n dhe BE-në për shkëmbimin e informacionit dhe ndërtimin e kompetencave. Megjithatë, “për NATO-n dhe PESCO-n, riarmatimi konvencional është përgjigja kryesore ndaj luftës në Ukrainë. Pra, pyetja është nëse lojtarët e tjerë dhe forumet shumëpalëshe mund të jenë më të rëndësishme për Zvicrën,” thotë ajo. Hofstetter përsëri thekson se sa e rëndësishme është përfshirja e organizatave të shoqërisë civile që kanë një kuptim të gjerë të sigurisë dhe janë më të përqëndruara një mbrojtjen e njerëzve.
Neutraliteti si pengesë
Bashkëpunimi më i fortë ushtarak mund të dështojë edhe për një arsye tjetër: neutralitetit zviceran, i cili gëzon një mbështetje të madhe në mesin e popullatës. Megjithatë, sipas sondazhit të Tamedias, vetëm 24% e të anketuarve thonë se neutraliteti është “i panegociueshëm”. Shumica e të anketuarve e shohin neutralitetin një politikë të arsyeshme, por shohin një hapësirë të caktuar për manovrim.
Sipas autorëve të studimit të Avenir Suisse-it, pyetja duhet diskutuar sinqerisht dhe hapur. “Kufijtë e neutralitetit nuk arrihen derisa Zvicra të përfshihet në planifikimin ushtarak ndërkombëtar”, shkruajnë ata. “Për sa kohë që nuk merr asnjë angazhim për të ofruar ndihmë ushtarake, kjo qasje është në përputhje me ligjin e neutralitetit.”
Partia Popullore e krahut të djathtë i sheh gjërat ndryshe. Bashkëpunimi ndërkombëtar në mbrojtje bie ndesh me neutralitetin, tha partia në përgjigje për SWI swissinfo.ch. Ajo po planifikon të nisë një iniciativë popullore për të ruajtur neutralitetin gjithëpërfshirës në kushtetutën federale, e cila do ta bënte të pamundur bashkëpunimin me NATO-n ose PESCO-n. “Neutraliteti i përhershëm i armatosur i Zvicrës ka qenë një garanci e paqes dhe sigurisë në vendin tonë për më shumë se 200 vjet”, shkruan Andrea Sommer nga sekretariati i Partisë Popullore. Fakti që kaq shumë diskutime të ditura (për bashkëpunimin ushtarak) po ndodhin tani tregon se ligji i neutralitetit duhet të përcaktohet më nga afër, thotë ajo.
Edhe Avenir Suisse pranon se pyetjet rreth politikës së neutralitetit duhet të sqarohen përpara se Zvicra të integrohet më ngushtë në strukturat kolektive të NATO-s.
PESCO, jo NATO
Sipas Wasserfallen, faktori vendimtar është se si zhvillohet bashkëpunimi ndërkombëtar në NATO dhe BE. “Bashkëpunimi në PESCO do të intensifikohet, gjë që duhet të çojë në më shumë potencial për Zvicrën për të bashkëpunuar,” thotë ai. Bashkëpunimi me shtetet evropiane do të ishte më i lehtë sesa me NATO-n, shton Wasserfallen. Ndërsa anëtarët e PESCO-s kanë vendosur synimin për të punuar së bashku në çështjet e mbrojtjes, instrumenti nuk parashikon asnjë detyrim për ndihmë të ndërsjellë (ende) – ndryshe nga NATO.
Studiuesit e Avenir Suisse konkludojnë gjithashtu se ndërsa bashkëpunimi më i fortë me NATO-n do të ishte më i ndjeshëm nga pikëpamja strategjike ushtarake, bashkëpunimi me BE-në është më realist politikisht. Sondazhi Tamedia zbuloi gjithashtu se ndërsa shumica favorizonte pjesëmarrjen zvicerane në PESCO, dy të tretat e refuzuan anëtarësimin në NATO, transmeton swissinfo.ch.
