Lufta e Rusisë në Ukrainë ka ndryshuar marrëdhëniet e pushtetit në Evropë. Në Bashkimin Evropian kërkesa për pjesëmarrje nga poshtë po rritet. Referendumi i fundit i Frontex në Zvicër tregoi rrugën.
Për herë të parë ndonjëherë, një javë më parë votuesit patën mundësinë të japin pikëpamjet e tyre mbi zhvillimin e mëtejshëm të një agjencie të BE-së në një referendum. Ajo që u dallua në këtë rast ishte se referendumi nuk u zhvillua në një vend anëtar të BE-së, por në Zvicër. Të dielën, 71.5% e votuesve favorizuan zgjerimin e Agjencisë Evropiane të Rojës Kufitare dhe Bregdetare, të njohur si Frontex. Kjo agjenci ka për detyrë të monitorojë kufijtë e jashtëm të Bashkimit Evropian. Si një anëtare e zonës Shengen, Zvicra kontribuon në financimin e agjencisë, shkruan swiss përcjell Albora.ch
Votimi i Frontex ishte referendumi i 63-të në një shtet evropian për një temë evropiane në 50 vitet e fundit. Trembëdhjetë prej tyre ndodhën në Zvicrën jashtë BE-së, e cila në ndryshim nga dhjetëra shtete të tjera nuk ka votuar asnjëherë drejtpërdrejt për anëtarësimin në Bashkimin Evropian.
Në diskutimet publike evropiane, procesi demokratik këtu mori pak vëmendje. Për momentin të gjithë sytë janë te lufta e Rusisë në Ukrainë dhe pasojat e saj. Evropa është e shqetësuar kryesisht për të mbrojtur veten nga Moska.
“Lufta në Ukrainë po ndryshon me shpejtësi vetë-perceptimin e Evropës”, thotë Alberto Alemanno, profesor i drejtësisë në Universitetin e Nju Jorkut. Një pasojë e drejtpërdrejtë është iniciativa e re në shtetet më parë neutrale Finlanda dhe Suedia për t’u bashkuar me aleancën ushtarake të NATO-s.
Edhe në Danimarkë, në fillim të qershorit, do të votohet për përafrimin e vendit me Politikën e Përbashkët të Sigurisë dhe Mbrojtjes të BE-së.
“Lufta në Ukrainë nuk është vetëm një çështje e Ukrainës, ajo është një sfidë ndaj gjithçkaje në të cilën ne besojmë, vlerave tona, demokracisë, të drejtave të njeriut, paqes dhe lirisë”, tha kryeministrja daneze Mette Frederiksen, duke shpallur këtë referendum të ri për një evropian. çështje. Kështu që në qershor do të shohim një tjetër votim për Evropën – i 64-ti.
Për shkencëtarin politik danezo-britanik Matt Qvortrup, i cili jep mësim në Universitetin Coventry në Britani, këto vota popullore janë një kundërpeshë ndaj autoritarizmit pasi ai është zgjeruar në botë vitet e fundit. “Historia tregon se ata që sundojnë janë të përgatitur të ndajnë pushtetin e tyre me qytetarët vetëm në kohë krize. Kjo është koha në të cilën po jetojmë tani”, thotë ai.
Kjo tashmë ka një efekt në Bashkimin Evropian. Tendenca drejt demokratizimit u duk kohët e fundit nga rezultatet e asaj që u quajt Konferenca për të Ardhmen. “Lufta në Ukrainë e ka bërë të qartë se BE-ja duhet të zhvillohet më tej”, tha bashkë-kryetari i konferencës, ish-kryeministri belg Guy Verhofstadt, kur u bënë të njohura rezultatet.
Në konferencën e shpallur një vit më parë morën pjesë përfaqësues të institucioneve të BE-së dhe 27 shteteve anëtare por edhe 800 qytetarë nga e gjithë Evropa të zgjedhur me short. Grupi arriti në jo më pak se 325 propozime për veprim – duke përfshirë reformat bazë të demokracisë, si futja e referendumeve në mbarë Evropën, listat e partive në mbarë Evropën për zgjedhjet e Parlamentit të BE-së dhe heqja e rregullit të unanimitet në shumë fusha të politikës.
“Momenti për një kërcim kuantik demokratik në Evropë është atje,” thotë Daniela Vancic, e cila ndoqi Konferencën për të Ardhmen e Evropës për qendrën e mendimit Democracy International në Këln. “Do të jetë thelbësore të bindësh një shumicë qeverish në shtetet anëtare që të bien dakord për një proces ndryshimi të traktatit.”
Në fakt, në institucionet qendrore të BE-së, shumica mbështesin gjetjet më të rëndësishme të Konferencës për të Ardhmen. Parlamenti i BE-së mbështet caktimin e një konvente kushtetuese. Disa ditë më vonë, presidenti i sapozgjedhur francez dhe kryetari aktual i Këshillit të BE-së Emmanuel Macron deklaroi: “Ne do të duhet të reformojmë tekstet tona. Një mënyrë për të nisur këtë reformë është caktimi i një konvente për rishikimin e traktateve”.
Shtetet më të vogla anëtare të BE-së po i rezistojnë kësaj prirjeje, sepse kanë frikë se promovimi në mbarë BE i mjeteve të demokracisë mund të dobësojë ndikimin e shteteve individuale. Por për qytetarët e tyre, Konferenca për të Ardhmen ishte vetëm duke deklaruar të dukshmen. Këtë e tregon një studim i ri i institutit gfs.bern në Zvicër. Përmbajtja e jashtmehttps://datawrapper.dwcdn.net/qNfok/1/
Sipas këtij studimi, një shumicë mjaft e qartë e qytetarëve në të gjitha vendet anëtare të BE-së favorizojnë idenë për të qenë në gjendje të thonë fjalën e tyre për çështjet evropiane si në referendumet kombëtare ashtu edhe në mbarë Evropën.
Duke pasur parasysh referendumin e fundit të Frontex në Zvicër, studimi i krahasimit evropian shqyrtoi gjithashtu se sa e madhe ishte dëshira për një votim kombëtar për agjencinë e BE-së në vende të ndryshme: përveç vendeve nordike dhe Holandës, shumica favorizojnë idenë e një referendumi.
Një vendimmarrje e tillë qytetare “tregon se referendumet janë një mënyrë shumë efikase për të nisur diskutimet publike”, thotë Daniel Graf i Fondacionit për Demokraci Direkte, një nga sponsorët e studimit.
Sponsori tjetër, ekonomisti Luzius Meisser, e përmbledh kështu: “Evropa është vërtet gati për demokraci të drejtpërdrejtë. Studimi tregon se votuesit mund të përcaktojnë mendjen e tyre politike dhe duan të thonë më shumë.”
Përkthyer nga gjermanishtja nga Terence MacNamee
