Ambasadat dhe konsullatat zvicerane po duhet të përballen me gjithnjë e më shumë probleme nga komuniteti i emigrantëve që “kapërcejnë kompetencën e detyrave konsullore”, siç shprehen ata diplomatikisht. Tashmë qeveria zvicerane po reagon me një fushatë ndërgjegjësimi.
Zvicra ka 168 misione në mbarë botën dhe zviceranët jashtë vendit po presin gjithnjë e më shumë që t’i shpëtojnë ato – në një masë të tillë që ministria e jashtme tani po merr një qasje strategjike për t’u marrë me këtë prirje. Ajo do të donte që qytetarët e saj që jetojnë jashtë të kuptojnë se qeveria nuk është përgjegjëse për gjithçka dhe për këdo.
Fushata, e cila synon t’u kujtojë mërgimtarëve parimin e vetëpërgjegjësisë, u shkaktua nga përvojat e lidhura me pandeminë Covid, por problemi ekziston prej disa kohësh. Shembuj të kërkesave të tepërta dhe pritshmërive të paarsyeshme mund të shihen në letrat dhe emailet nga emigrantët zviceranë që kërkojnë mbështetje nga përfaqësitë e tyre jashtë vendit. Disa nga letrat i drejtoheshin personalisht ministrit të Jashtëm, ndërsa të tjerat i dërgoheshin konsullatave apo politikanëve përkatës. Këto më pas iu përcollën qeverisë në Bernë.
“Ministria e Jashtme po bën çmos për të ndihmuar, por ka kufizime.” Kjo ishte mantra gjatë pandemisë së Johannes Matyassy, kreu i drejtorisë konsullore të ministrisë së jashtme. Ai e përsëriti atë në shumë raste dhe shpesh përmendi rastin e dikujt që kërkonte që qeveria zvicerane të dërgonte një helikopter në një ishull të largët pranë Venezuelës për t’i riatdhesuar ata.
Menaxhimi i pritshmërive
Ishte një kohë e jashtëzakonshme dhe pandemia ndezi fushatën më të madhe të riatdhesimit në historinë e Zvicrës. Në mars dhe prill 2020, qeveria zvicerane lëshoi me qira 35 aeroplanë për të riatdhesuar 7255 persona. Të gjithë, përveç disa qindrave, i kanë paguar shpenzimet e riatdhesimit të tyre.
Ministria e Jashtme dëshiron t’i bëjë qytetarët e saj të kuptojnë se gjërat janë kthyer në normalitet. Nuk bëhet fjalë për fatura të papaguara, thotë Ministria e Jashtme, duke theksuar se zakonisht nuk paguan për orët e shumta të punës që kërkojnë raste të tilla.
Në retrospektivë duket se Zvicra bëri një gabim të madh duke riatdhesuar qytetarët e saj gjatë pandemisë. Qeveria veproi shumë bujarisht dhe nuk e mori parasysh parimin e subsidiaritetit, i cili thotë se qeveria duhet të ndërhyjë vetëm kur të gjitha mjetet dhe mundësitë janë ezauruar. Në fillim të pandemisë, qeveria nuk pyeti askënd nëse kishte mënyra të tjera që mund të ktheheshin në Zvicër.
Për më tepër, të qenit zviceran nuk ishte një kriter për riatdhesimin. Avionët zviceranë riatdhesuan më shumë se 3000 qytetarë nga vende të tjera si dhe të huaj që jetonin në Zvicër. “Në këmbim, vendet e tjera riatdhesuan 2,155 shtetas zviceranë. Mbështetja e ndërsjellë ishte një shprehje e solidaritetit ndërkombëtar në veprim”, tha zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme Andreas Heller.
Ministria e Jashtme tregon gjithashtu ligjin. Kushtetuta thotë se “çdo person është përgjegjës për veten e tij”, ndërsa neni 5 i Aktit Federal për Personat dhe Institucionet Zvicerane Jashtë shtetit thotë “çdo individ duhet të ushtrojë përgjegjësi personale kur planifikon ose ndërmerr një qëndrim jashtë vendit ose kur punon jashtë vendit”.
‘Plakja jashtë vendit’
Një pjesë e fushatës sensibilizuese quhet “Ageing Abroad”, e cila synon të ndihmojë pensionistët zviceranë jashtë vendit të planifikojnë përgjegjësitë e tyre personale sa më shpejt që të jetë e mundur dhe të kujdesen për veten sa më gjatë të jetë e mundur. Kjo prek 180,000 pensionistë, rreth 22% e komunitetit global të emigrantëve zviceranë.
Pensionistët mund të kursejnë vendin e tyre dhe përfaqësuesit e tij – si dhe të afërmit e tyre – disa pasiguri dhe punë të panevojshme. Testamentet e jetesës, marrëveshjet e pensionit dhe udhëzimet në rast vdekjeje janë disa shembuj të asaj që mund të zgjidhet para kohe. Në fund të fundit, është përgjegjësia e tyre të sigurojnë që ata të kujdesen mirë në rast të pleqërisë, sëmundjes ose mungesës së parave.
Kur bëhet fjalë për plakjen e emigrantëve, Tajlanda paraqet një sfidë të veçantë. Numri i pensionistëve zviceranë atje është dy herë më i lartë se mesatarja në vendet e tjera: 9,600 zviceranë jetojnë në Tajlandë, dy të tretat e të cilëve janë burra dhe shumica nuk emigruan deri në pension. E veçanta e këtij fenomeni demografik relativisht të fundit është se ata shpesh përfundojnë në spital.
Për sa kohë që këta pensionistë – disa prej të cilëve jetojnë në shtëpi të specializuara pleqsh – mund të kënaqen, gjithçka është në rregull. “Por më pas ata sëmuren,” thotë një diplomat. “Ata nuk mund të shkojnë në shtëpi [në Zvicër] – pensioni i tyre është shumë i vogël – dhe nuk duan të shkojnë në spital. Kështu që ata presin që konsullata ta rregullojë atë.”
Sigurimi shëndetësor i kushtueshëm
Situata është bërë më komplekse që kur Tajlanda prezantoi rregulla më të rrepta për pensionistët e huaj gjatë pandemisë Covid-19. Që atëherë, pensionistëve u kërkohet të kenë sigurim shëndetësor që siguron një mbulim bazë prej 100,000 dollarë (96,000 CHF), duke përfshirë riatdhesimin në rast vdekjeje.
Pensionistët paguajnë nga 100 CHF (103 dollarë) deri në 200 CHF në muaj për sigurimin shëndetësor privat. Ky mund të jetë një problem, veçanërisht për ata që emigruan pikërisht për të jetuar diku të përballueshëm. Tajlanda ka ndërprerë tashmë vizat e qëndrimit afatgjatë për pensionistët pa sigurim shëndetësor; viza e re eshte vetem 90 ditore. Pika ngecëse është se është pothuajse e pamundur të gjesh sigurim shëndetësor privat në pleqëri ose me kushte mjekësore para-ekzistuese.
Aktualisht po diskutohet një marrëveshje për sigurimet shoqërore midis Zvicrës dhe Tajlandës. Josef Schnyder me bazë në Bangkok, delegat për Tajlandën në Këshillin e Zvicrës Jashtë vendit, dëshiron që pensionistët jashtë vendit të jenë në gjendje të qëndrojnë në sistemin bazë të sigurimit zviceran edhe nëse jetojnë jashtë Zvicrës.
A është problemi i Zvicrës?
Schnyder ka kontaktuar së fundmi Johannes Matyassy në ministrinë e jashtme për ta nxitur atë në veprim. “Problemi u njoh!” Matyassy u përgjigj, duke iu referuar konsultimeve konsullore midis Tajlandës dhe Zvicrës që do të zhvillohen në qershor. Për më shumë informacion mbi këtë çështje, lexoni intervistën tonë me Matyassy:
Por a është problemi i Zvicrës nëse emigrantët zviceranë nuk mund të zgjasin lejet e tyre të qëndrimit në Tajlandë sepse nuk kanë sigurim shëndetësor? Schnyder mendon se me siguri ka një interes nga ana e Zvicrës. “Nëse emigrantët e moshuar me një pension të vogël dhe pa kursime kthehen në Zvicër, ata do të varen nga mirëqenia sociale dhe do të bëhen barrë për taksapaguesit zviceran,” thotë ai.
Përveç Tajlandës, fushata e qeverisë fokusohet edhe në Costa Brava në Spanjë, Marok, Ballkan dhe Filipine. Vitin e kaluar 25 misioneve diplomatike zvicerane në vendet veçanërisht të prekura nga ky problem iu kërkua të plotësonin një pyetësor. Qeveria tani ka një pasqyrë të mirë të situatës në vendet e prekura.
Emigrantët zviceranë kanë kritikuar ashpër shërbimet e tyre konsullore në forumet e emigrantëve zviceranë. “Ambasadat zvicerane nuk marrin përgjegjësi për asgjë. Diplomatët po kalojnë mirë dhe kaq”, ishte një koment. “Fatkeqësisht, nuk mund të presësh shumë nga konsullatat tona”, ishte një postim në një nga grupet përkatëse në Facebook.
Më shumë ndihmë sesa kërkohet
Megjithatë, ministria e jashtme është e vetëdijshme se në shumë raste Zvicra u ofron qytetarëve të saj jashtë vendit më shumë ndihmë sesa kërkohet me ligj. Ndonjëherë personeli i ambasadës ose konsullatës shoqëron njerëzit në spital ose investon qindra orë punë duke u përpjekur të zgjidhë raste individuale.
