Ndërsa hendeku midis të pasurve dhe të varfërve është zgjeruar vazhdimisht në shumë vende, situata në Zvicër ka mbetur e qëndrueshme gjatë dekadave të fundit, sipas statistikave të fundit. Megjithatë, ndërsa shpërndarja e të ardhurave në kombin alpin është relativisht e barabartë, pasuria është më e përqendruar në duart e të pasurve.
Cili nivel i pabarazisë sociale është i pranueshëm? Kur bëhet rrezik për shoqërinë? Për vite me radhë politikanët, ekonomistët dhe sociologët në mbarë botën kanë bërë të njëjtat pyetje – pa ndonjë përgjigje të qartë, shkruan swiss, përcjell Albora.ch
Në Zvicër, e majta politike ka tentuar vazhdimisht të vendosë taksa më të larta për të pasurit, të cilat gjithmonë janë refuzuar në kutitë e votimit. E fundit ishte në shtator 2021, kur votuesit hodhën poshtë nismën “99%”, e cila kërkonte vendosjen e një takse mbi fitimet nga dividentët, aksionet dhe qiratë.
Për të ofruar disa të dhëna për të ndihmuar debatin në vazhdim, Instituti Zviceran për Politikat Ekonomike (IWP) në Universitetin e Lucernit publikoi së fundmi një bazë të dhënash mbi shpërndarjen e të ardhurave – si nga puna ashtu edhe nga kapitali – në Zvicër gjatë shekullit të kaluar. Shifrat përfaqësojnë vetëm një pjesë të pasurisë së përgjithshme, pasi ato nuk përfshijnë asetet në pronësi (më shumë për këtë pikë më vonë), por ato ofrojnë disa njohuri të dobishme.
Stabilitet i jashtëzakonshëm
Ndër përfundimet e tij kryesore, studimi zviceran zbulon se shpërndarja e të ardhurave në Zvicër ka qenë shumë e qëndrueshme gjatë shekullit të kaluar. Para taksave, 10% më të pasurit fitojnë afërsisht një të tretën e të ardhurave totale kombëtare, një përqindje e cila nuk ka ndryshuar që nga fillimi i viteve 1930. Pas rishpërndarjes së qeverisë, kjo përqindje zbret me disa pikë në 30%, një shifër kjo shumë e qëndrueshme.
Melanie Häner, i cili drejton degën e politikave sociale të institutit kërkimor të Lucernit IWP, thotë se është e jashtëzakonshme që pabarazitë në Zvicër nuk janë më të mëdha se sa ishin 100 vjet më parë, veçanërisht duke pasur parasysh krizat ekonomike dhe luftërat gjatë shekullit të kaluar.
Në këtë drejtim, Zvicra përbën një përjashtim kur krahasohet me vendet e tjera, tha Häner për SWI swissinfo.ch. Edicioni 2022 i Raportit Botëror të Pabarazisë, e cila doli në fund të prillit, tha se që nga vitet 1980 “pabarazitë janë përkeqësuar në shumicën e vendeve”. Ky trend negativ ka qenë “spektakolar” në vende si Shtetet e Bashkuara, Rusia dhe India, dhe më gradual në Evropë dhe Kinë. Për shembull, pjesa e të ardhurave para taksave të mbajtura nga 10% e amerikanëve më të pasur u rrit nga 34% në 1980 në 46% në 2022.
Si e kufizon tregu i punës pabarazinë
Zvicra është një nga vendet perëndimore ku ndarja e të ardhurave është më pak e dukshme. Kjo është veçanërisht e vërtetë përpara rishpërndarjes, thotë Häner. Pas taksave, diferencat midis Zvicrës dhe fqinjëve të saj përkeqësohen – rishpërndarja është pak më e vogël në Zvicër, por fillimisht bazohet në një nivel më të ulët të pabarazisë, shton Häner.
Shëndeti i mirë i ekonomisë zvicerane kontribuon në mënyrë vendimtare në kufizimin e pabarazive të të ardhurave, shpjegon Häner. “Faktorët kryesorë janë tregu fleksibël i punës – ne kemi një nga normat më të ulëta të papunësisë në botë – dhe sistemi i dyfishtë i arsimit dhe trajnimit, i cili u mundëson njerëzve që nuk shkojnë në universitet të fitojnë paga më të mira.
Të pasurit kontribuojnë
10% më e pasur në Zvicër paguajnë rreth 51% të të gjithë tatimit mbi të ardhurat në Zvicër, që përfaqëson një shumë “të konsiderueshme” e cila pothuajse nuk ka ndryshuar gjatë 40 viteve, shpjegon Häner.
Ajo thotë se konkurrenca tatimore midis 26 kantoneve – secili është i lirë të vendosë normën e vet tatimore – nuk e dëmton rishpërndarjen, sepse taksa shumë progresive federale kundërpeshon normat e ulëta të taksave të disa prej kantoneve, si Schwyz dhe Zug. Këto kantone “tërheqin fitues të lartë falë normës së tyre të ulët të taksave kantonale, por të njëjtët njerëz paguajnë taksa federale në një nivel shumë të lartë”, shpjegon ajo. Shkalla federale e tatimit mbi të ardhurat fillon me 0.77% dhe shkon deri në 11.5% për ata që fitojnë më shumë.
Përveç kësaj, Zvicra ka një sistem kombëtar të pagesave të rregullimit financiar – solidariteti midis kantoneve, ku më të fortët ekonomikisht ndihmojnë më të dobëtit . Zug dhe Schwyz kontribuojnë më shumëndaj sistemit të solidaritetit financiar – 2600 CHF për banor të Zug-ut dhe pak më pak se 1300 CHF në Schwyz.
Dallimet në pasuri janë më të theksuara
Siç u përmend më lart, të ardhurat dhe pasuria – të matura nga pasuria ose asetet personale të dikujt – janë dy gjëra të ndryshme. Njerëzit me të ardhura të larta të disponueshme nuk janë domosdoshmërisht ata me pasuritë më të mëdha. Nëse merren parasysh të gjithë këta elementë të pasurisë, a është vërtet Zvicra kaq egalitare?
Artikulli më poshtë nxjerr në pah disa veçori të sistemit zviceran të cilat punojnë kundër barazisë sociale. Ky është rasti për pronësinë e shtëpive, për shembull, e cila me 40% është më e ulëta në Evropë. Rritja e vazhdueshme e çmimeve të pronave tenton të përqendrojë pasurinë në duart e pronarëve të pasurive të paluajtshme.
