Lufta e Rusisë kundër Ukrainës ka nxitur reflektim të thellë për shumë çështje, jo vetëm për rolin dhe kuptimin e neutralitetit. Për disa javë, përdoruesit e SWI swissinfo.ch në mbarë botën kanë marrë pjesë në një shkëmbim të thellë në dhjetë gjuhë.
“Çfarë do të thotë fjala “neutralitet”? Kështu e hap postimin e saj një përdoruese e SëI-së nga Japonia, përpara se t’i përgjigjet vetë pyetjes: “Neutralitet do të thotë të mos marrësh anë në luftë. Për mua, sanksionet ekonomike janë gjithashtu një formë lufte… Kështu që unë besoj se [zviceranët] kanë pushuar së qeni ‘neutralë’ dhe kanë mbajtur anën e Ukrainës.”
Një përdorues tjetër nga Japonia, “Aka Hoppy”, nuk pajtohet: “Në luftërat për hegjemoninë e së kaluarës, neutraliteti kishte kuptim; por sot nuk është një opsion midis një shteti që shtyp të drejtat e njeriut dhe një vendi liberal.”
Jo vetëm përdoruesit e SëI-së nga Japonia po diskutojnë në mënyrë aktive të ardhmen e demokracisë. Që nga mesi i marsit kemi postuar rreth 100 kontribute në dhjetë gjuhë dhe kemi marrë qindra reagime.
Shumë përdorues nga Zvicra po kontribuojnë gjithashtu në debatin e neutralitetit. “Zvicra duhet të qëndrojë rreptësisht neutrale në çdo kohë”, shkruan një komentues francez-folës, sepse “neutraliteti është themeli mbi të cilin bazohet forca dhe mënyra e jetesës së vendit tonë”.
“Tiktok2021” është më pak kategorik: “Në vendet ‘perëndimore’ neutraliteti zviceran shihet shpesh si një gjethe fiku për dëshirat merkantiliste. Si zviceranë, ne duhet të mendojmë se si neutraliteti ynë mund të përdoret në të ardhmen për të mirën e njerëzimit.”
Përkufizimi i ri ‘joshtetëror’ i neutralitetit
Mendime të ngjashme ka edhe përdoruesi anglisht-folës “Nick Kyriazi”. “Unë paraqes një përkufizim të ri të neutralitetit: qeveria nuk mban asnjë qëndrim.” Në vend të kësaj, “individët dhe kompanitë vendosin vetë se në cilën anë të jenë. […] Unë kam debatuar nëse do të vazhdoj apo jo të blej produkte të Apple-it sepse nuk më pëlqen ideja për të mbështetur qeverinë kineze në shtypjen e Hong Kongut dhe Ujgurëve (dhe popullit të saj).
Në javët e para, përdorues të shumtë nga Ukraina dhe Rusia ndoqën gjithashtu debatin e neutralitetit të SëI-së. Dhe nuk është çudi, pasi termi “neutralitet” është shfaqur vazhdimisht në negociatat midis dy shteteve për t’i dhënë fund luftës së agresionit rus. Në një intervistë me përfaqësues të pavarur të mediave ruse, presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky tha se një marrëveshje paqeje me një Ukrainë “neutrale” do të duhej t’u dorëzohej qytetarëve të vendit për ratifikim në një referendum. Por ai la të hapur pyetjen se çfarë forme mund të marrë një neutralitet i tillë.
Ka shumë variacione të neutralitetit dhe gjetja e një që plotëson nevojat konfliktuale të Kievit dhe Moskës nuk do të jetë e lehtë. Më 7 prill Zelensky i tha “Jerusalem Post”-it : “Nuk mund të flasim për [Ukrainën si] “Zvicër të së ardhmes” – ndoshta do të kalojë një kohë e gjatë para se shteti ynë të mund të jetë i tillë.”
Pengesa të mëdha për një zgjidhje ‘të qëndrueshme’
Eric Golson, i cili hulumtoi luftërat tregtare në Universitetin e Surrey në MB, shkroi disertacionin e tij mbi neutralitetin e Zvicrës, Suedisë dhe Spanjës gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ai mendon se deklaratat e synimit të presidentit ukrainas në lidhje me neutralitetin kanë kuptim, por “për të ruajtur neutralitetin brenda vendit në afat të gjatë, nevojitet një shoqëri e fortë civile dhe institucione të forta dhe të besueshme shtetërore”. Këto aktualisht po shkatërrohen brutalisht në luftën e Rusisë kundër Ukrainës.
Sa i përket dimensionit ndërkombëtar shumë të rëndësishëm, Golson beson se një referendum për këtë çështje brenda Ukrainës do t’i jepte “padyshim besueshmëri më të madhe neutralitetit”.
Ky është edhe mendimi i politologut zviceran Pascal Lottaz, i cili ligjëron studimet e neutralitetit në Universitetin ëaseda në Tokio. “Është një ide e mirë dhe gjithashtu ndihmon në mbrojtjen e presidentit. Zelensky duhet të jetë në gjendje të ankorojë çdo marrëveshje të ardhshme me popullsinë e tij,” tha ai.
Lottaz-it i bëri përshtypje diskutimi i mbajtur mbi SëI-në në dhjetë gjuhë. “Tema ka udhëtuar gjatë e gjerë dhe ka gjeneruar shumë opinione. Çështja e balancimit të mjeteve ushtarake dhe ekonomike është trajtuar shpesh dhe kjo është me të vërtetë pika kyçe këtu.”
Natyrisht, debati për neutralitetin nuk ndalet vetëm tek Zvicra, e cila ka një nga traditat më të gjata në këtë fushë në botë, përkujton sëissinfo.ch.
Pasi Zvicra vendosi sanksione kundër Rusisë, konservatorët e krahut të djathtë nisën idenë e një nisme popullore për të përfshirë konceptin e “neutralitetit integral” në kushtetutë. Një veprim i tillë do të pengonte kabinetin të marrë pjesë në sanksionet ekonomike. Deri më tani, Zvicra ka ndjekur një politikë të “neutralitetit të kualifikuar”, e cila lejon masa të tilla si ato të miratuara në rastin e Ukrainës.
“Neutral përballë mizorive?”
Mbështetja për një interpretim më të hapur të “neutralitetit” vjen nga think-tanku liberal Avenir Suisse.
“Për ne, bashkëpunimi më i ngushtë me NATO-n dhe BE-në nuk do të shkelte parimet e neutralitetit të përcaktuara në Konventat e Hagës,” tha Lukas Rühli, i cili ka shkruar një studim të ri .Lidhje e jashtmembi politikën e sigurisë për Avenir Suisse.
“Mund të supozojmë se, në një të ardhme të karakterizuar nga bipolariteti i shtuar midis demokracive liberale dhe autokracive kapitaliste shtetërore, Zvicra do të interpretojë gjithnjë e më shumë politikën e saj të neutralitetit në favor të atyre vendeve që ndajnë të njëjtat vlera”, tha ai.
Ndërkohë, një kontribues italisht-folës në debatin e SëI-së shkoi drejtpërdrejt në thelbin e çështjes, pasi krimet e luftës ruse në Ukrainë dolën në dritë: “Si mund të qëndrojmë neutralë përballë mizorive të tilla?”
