Pushtimi rus i Ukrainës, tashmë në muajin e tij të katërt, po pengon drithin të largohet nga “shporta e bukës së botës” dhe po e bën ushqimin më të shtrenjtë në të gjithë globin, shkruan Euronews.
Bllokimi i porteve të Ukrainës nga forcat ruse, shkatërrimi dhe vjedhja e drithërave dhe makinerive bujqësore të vendit, si dhe predhat dhe minat e shpërndara tani nëpër fushat e tij po kërcënojnë të përkeqësojnë mungesat, urinë dhe paqëndrueshmërinë politike në vendet në zhvillim.
Javët e negociatave për korridoret e sigurta për të nxjerrë grurin nga portet e Detit të Zi të Ukrainës, kanë bërë pak përparim, me urgjencën në rritje me ardhjen e sezonit të korrjeve të verës.
“Kjo duhet të ndodhë në dy muajt e ardhshëm [ose] do të jetë e tmerrshme,” tha Anna Nagurney, një anëtare e bordit të Shkollës Ekonomike të Kievit.
Nagurney tha se 400 milionë njerëz në mbarë botën mbështeten në furnizimet ushqimore të Ukrainës.
Së bashku, Rusia dhe Ukraina eksportojnë gati një të tretën e grurit dhe elbit në botë, më shumë se 70% të vajit të saj të lulediellit dhe janë furnizues të shquar të misrit. Rusia është prodhuesi më i madh global i plehrave.
Lufta bëri që çmimet botërore të ushqimeve tashmë në rritje të ngriheshin në qiell, duke parandaluar që rreth 20 milionë tonë drithë ukrainas të arrinin në Lindjen e Mesme, Afrikën e Veriut dhe pjesë të Azisë.
Deri në 181 milionë njerëz në 41 vende mund të përballen me një krizë ushqimore apo edhe uri të plotë, tregojnë parashikimet e OKB-së.
Kostot rriten ndërsa Ukraina kërkon rrugë alternative të eksportit
Në mënyrë tipike, 90% e grurit dhe drithërave të tjera nga fushat e Ukrainës dërgohen në tregjet botërore përmes detit. Megjithatë, bllokadat ruse të bregut të Detit të Zi kanë mbajtur pjesën më të madhe të eksporteve të vendit.
Një pjesë e drithërave po ridrejtohet nëpër Evropë me hekurudhë, rrugë dhe lumë, por sasia është minimale në krahasim me rrugët detare. Për më tepër, dërgesat po mbarojnë, sepse matësit hekurudhor të Ukrainës nuk përputhen me ato të fqinjëve të saj në perëndim.
Zëvendësministri i Bujqësisë i Ukrainës, Markian Dmytrasevych, u kërkoi ligjvënësve të Bashkimit Evropian të ndihmojnë në eksportimin e më shumë grurit, duke përfshirë zgjerimin e përdorimit të një porti rumun në Detin e Zi, ndërtimin e më shumë terminaleve të ngarkesave në lumin Danub dhe shkurtimin e burokracisë për kalimin e mallrave në kufirin polak.
Por kjo do të thotë se ushqimi është edhe më larg nga ata që kanë nevojë.
“Tani ju duhet të shkoni në të gjithë Evropën për t’u rikthyer në Mesdhe. Me të vërtetë ka shtuar një kosto të pabesueshme për grurin ukrainas,” tha studiuesi i lartë në Institutin Ndërkombëtar të Kërkimit të Politikave Ushqimore në Uashington Joseph Glauber.
Ukraina ka qenë në gjendje të eksportojë vetëm 1.5 milion deri në 2 milion ton drithë në muaj që nga lufta, nga më shumë se 6 milion ton, tha Glauber, një ish-kryekonomist në Departamentin e Bujqësisë të SHBA.
Kokrra ruse gjithashtu nuk po del. Moska argumenton se sanksionet perëndimore në industrinë e saj bankare dhe të transportit e bëjnë të pamundur për Rusinë që të eksportojë ushqim dhe plehra, duke i frikësuar kompanitë e huaja të transportit nga transporti i tyre. Zyrtarët rusë këmbëngulin se sanksionet duhet të hiqen për të çuar grurin në tregjet globale.
Presidentja e Komisionit Evropian Ursula von der Leyen dhe liderë të tjerë perëndimorë thanë se sanksionet nuk ndikojnë në ushqim.
Rusia hedh poshtë ‘abuzimin’ e avantazhit detar dhe akuzat për shkatërrim të të korrave, vjedhje
Ukraina ka akuzuar Rusinë për granatimet e infrastrukturës bujqësore, djegien e fushave, vjedhjen e grurit dhe përpjekjen për t’ia shitur Sirisë, pasi Libani dhe Egjipti refuzuan ta blejnë atë.
Imazhet satelitore të marra në fund të majit nga Maxar Technologies tregojnë anijet me flamur rus në një port në Krime duke u ngarkuar me grurë dhe më pas disa ditë më vonë ankorohen në Siri me kapakët e tyre të hapura.
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy pretendoi se Rusia provokoi një krizë globale ushqimore. Perëndimi pajtohet, me zyrtarë si presidenti i Këshillit Evropian Charles Michel dhe Sekretari i Shtetit i SHBA-së Antony Blinken që thonë se Rusia po armatizon ushqimin.
Rusia thotë se eksportet mund të rifillojnë pasi Ukraina të heqë minat në Detin e Zi dhe anijet që vijnë mund të kontrollohen për armë në një përpjekje për të parandaluar që donacionet e armëve perëndimore të arrijnë në vend.
Ministri i Jashtëm rus Sergey Lavrov premtoi se Moska nuk do të “abuzojë” me avantazhin e saj detar dhe “do të ndërmarrë të gjitha hapat e nevojshme për të siguruar që anijet të mund të largohen lirisht nga atje”.
Zyrtarët ukrainas dhe perëndimorë e dyshojnë zotimin. Ministri i Jashtëm turk Mevlüt Çavuşoğlu tha këtë javë se mund të jetë e mundur të krijohen korridore të sigurta pa pasur nevojë për pastrimin e minave detare, sepse dihet vendndodhja e mjeteve shpërthyese.
Por pyetje të tjera mbeten, të tilla si nëse siguruesit do të ofrojnë mbulim për anijet që lundrojnë nëpër një zonë lufte.
Dmytrasevych u tha ministrave të bujqësisë të BE-së këtë javë se zgjidhja e vetme është mposhtja e Rusisë dhe zhbllokimi i porteve. “Asnjë masë tjetër e përkohshme, siç janë korridoret humanitare, nuk do ta adresojë këtë çështje,” tha ai.
Uria ‘katastrofike’ dhe uria do të prekin miliona
Çmimet e ushqimeve tashmë po rriteshin përpara pushtimit për shkak të faktorëve, duke përfshirë motin e keq dhe të korrat e dobëta, duke shkurtuar furnizimet, ndërsa kërkesa globale u ringjall fuqishëm nga pandemia COVID-19.
Glauber përmendi të korrat e dobëta të grurit vitin e kaluar në SHBA dhe Kanada dhe një thatësirë që dëmtoi rendimentet e sojës në Brazil. I përkeqësuar gjithashtu nga ndryshimet klimatike, Briri i Afrikës po përballet me një nga thatësirat më të këqija në katër dekada, ndërsa një valë e nxehtë rekord në Indi në mars uli rendimentet e grurit.
Kjo, së bashku me kostot e larta për karburant dhe pleh, ka penguar vendet e tjera të mëdha prodhuese të drithërave të mbushin boshllëqet.
Ukraina dhe Rusia kryesisht eksportojnë lëndët kryesore në vendet në zhvillim më të cenueshme ndaj rritjes së kostos dhe mungesave.
Vende si Somalia, Libia, Libani, Egjipti dhe Sudani mbështeten shumë në grurin, misrin dhe vajin e lulediellit nga dy vendet ndërluftuese.
“Barra po mbahet nga shumë të varfërit,” tha Glauber. “Kjo është një krizë humanitare, pa diskutim.”
Përveç kërcënimit të urisë, rritja e çmimeve të ushqimeve rrezikon paqëndrueshmërinë politike në vende të tilla. Ata ishin një nga shkaktarët e Pranverës Arabe dhe ka shqetësime për një përsëritje.
Qeveritë e vendeve në zhvillim ose duhet të lejojnë që çmimet e ushqimeve të rriten ose të subvencionojnë kostot, tha Glauber. Një vend mesatarisht i prosperuar si Egjipti, importuesi kryesor në botë i grurit, mund të përballojë të thithë kosto më të larta ushqimore, tha ai.
“Për vendet e varfra si Jemeni ose vendet në Bririn e Afrikës – ata me të vërtetë do të kenë nevojë për ndihmë humanitare,” tha ai.
Uria dhe uria po rrënojnë atë pjesë të Afrikës. Çmimet për produktet kryesore si gruri dhe vaji i gatimit janë më shumë se dyfishuar në disa raste, ndërkohë që miliona bagëti që familjet përdorin për qumësht dhe mish kanë ngordhur. Në Sudan dhe Jemen, konflikti Rusi-Ukrainë erdhi në krye të konfliktit të brendshëm prej vitesh.
UNICEF paralajmëroi për një “shpërthim të vdekjeve të fëmijëve” nëse bota fokusohet vetëm në luftën në Ukrainë dhe nuk vepron. Agjencitë e OKB-së vlerësuan se më shumë se 200,000 njerëz në Somali përballen me “uri dhe uria katastrofike”, afërsisht 18 milionë sudanezë mund të përjetojnë urinë akute deri në shtator dhe 19 milionë jemenas përballen me pasiguri ushqimore këtë vit.
Çmimet e grurit janë rritur në disa vende deri në 750%.
“Përgjithësisht, çdo gjë është bërë e shtrenjtë. Qoftë ujë, qoftë ushqim, është pothuajse e pamundur,” tha Justus Liku, një këshilltar për sigurinë ushqimore me grupin e ndihmës CARE, pasi vizitoi Somali së fundmi.
Liku tha se një shitës që shiste ushqime të gatuara “nuk kishte perime apo produkte shtazore. As qumësht, as mish. Dyqanija na thoshte se ajo është aty vetëm për të qenë atje.”
Në Liban, furrat e bukës që dikur kishin shumë lloje buke të sheshtë, tani shesin vetëm bukë të bardhë pita bazë për të ruajtur miellin.
Një raport i fundit i IRC ka vlerësuar se 47 milionë njerëz të tjerë parashikohet të përjetojnë uri akute këtë vit, me vendet në Amerikën Qendrore dhe Karaibe — që tashmë vuajnë nga ndikimet ekonomike të COVID-19, konfliktet në rritje dhe fatkeqësitë natyrore — gjithashtu duke parë çmimet e ushqimeve shumë mbi mesataren pesëvjeçare.
Presidenti i IRC, David Milliband tha se “miliona po ndëshkohen dyfish pasi mbahen peng furnizimet e jetës”.
“Lufta në Ukrainë dhe efektet e saj të dëmshme në kontekste të tjera humanitare nuk mund të nënvlerësohen dhe janë një paraqitje tragjike e dështimit të sistemit të komunitetit ndërkombëtar për të trajtuar dhe parandaluar vuajtjet humanitare,” tha ai.
OJQ të tjera të mëdha për të drejtat e njeriut dhe humanitare kanë paralajmëruar Evropën se kjo mund të shkaktojë një valë të madhe imigrimi në vendet më të pasura në Perëndim, veçanërisht nga vendet ku qytetarët janë në rrezik të dhunës, konfliktit dhe persekutimit.
Kapacitetet e ruajtjes gjithashtu nën kërcënim
Për javë të tëra, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Antonio Guterres është përpjekur të sigurojë një marrëveshje për të zhbllokuar eksportet ruse të grurit dhe plehrave dhe për të lejuar Ukrainën të transportojë mallra nga porti kryesor i Odesës. Por progresi ka qenë i ngadaltë.
Një sasi e madhe drithi është ngecur në kapanone ukrainase ose në ferma ndërkohë. Dhe do të vijnë më shumë – korrja e grurit dimëror në Ukrainë po fillon së shpejti, duke vënë më shumë stres në objektet e magazinimit, edhe pse disa fusha ka të ngjarë të mos korren për shkak të luftimeve.
Fermerët ukrainas gjithashtu duhet të përballen me municionet dhe minat e pashpërthyera dhe të rrezikojnë jetën e tyre për të bërë punën e tyre.
Vendet evropiane po punojnë me SHBA-në për një plan për të ndërtuar kapanone të përkohshme në kufijtë e Ukrainës, duke përfshirë Poloninë – një zgjidhje që do të trajtonte gjithashtu matësit e ndryshëm hekurudhor midis Ukrainës dhe Evropës.
Ideja është që gruri mund të transferohet në kapanone dhe më pas “në makina në Evropë dhe ta çojë në oqean dhe ta çojë nëpër botë. Por kjo kërkon kohë,” tha presidenti amerikan Joe Biden në një fjalim të martën.
Dmytrasevych tha se kapaciteti i depozitimit të grurit të Ukrainës u reduktua me 15 milion në 60 milion ton pasi trupat ruse shkatërruan kapanone ose zona të pushtuara në jug dhe lindje.
Çmimet e ushqimeve rriten “në qiell”
Prodhimi botëror i grurit, orizit dhe drithërave të tjera pritet të arrijë në 2.78 miliardë tonë në vitin 2022, 16 milionë tonë më pak nga viti i kaluar – rënia e parë në katër vjet, tha Organizata e OKB-së për Ushqimin dhe Bujqësinë, FAO.
Çmimet e grurit janë rritur me 45% në tre muajt e parë të vitit krahasuar me vitin 2021, sipas indeksit të çmimeve të grurit të FAO. Vaji vegjetal është rritur me 41%, ndërsa çmimet e sheqerit, mishit, qumështit dhe peshkut janë rritur me dy shifra.
Rritjet po nxisin inflacion më të shpejtë në mbarë botën, duke i bërë produktet kryesore më të shtrenjta dhe duke rritur kostot për pronarët e restoranteve, të cilët janë detyruar të rrisin çmimet.
Disa vende po reagojnë duke u përpjekur të mbrojnë furnizimet e brendshme. India ka kufizuar eksportet e sheqerit dhe grurit, ndërsa Malajzia ndaloi eksportet e pulave të gjalla, duke alarmuar Singaporin, e cila merr një të tretën e shpendëve të saj nga fqinji i saj.
Instituti Ndërkombëtar i Kërkimit të Politikave Ushqimore tha se mungesat e ushqimit po rriten më akute ndërsa lufta zvarritet mund të çojë në më shumë kufizime të eksportit që rrisin më tej çmimet.
Një kërcënim tjetër është plehra e pakët dhe e kushtueshme, që do të thotë se fushat mund të jenë më pak produktive pasi fermerët kursejnë, tha Steve Mathews nga Gro Intelligence, një kompani e të dhënave dhe analitikës bujqësore.
Ka mungesa veçanërisht të mëdha të dy prej kimikateve kryesore në plehra, nga të cilat Rusia është një furnizues kryesor, së bashku me Bjellorusinë, regjimi i së cilës është gjithashtu nën sanksionet perëndimore për shkak të mbështetjes së Presidentit Alexander Lukashenko për pushtimin rus të fqinjit të saj.
“Nëse vazhdojmë të kemi mungesën e kaliumit dhe fosfatit që kemi tani, do të shohim rënie të rendimenteve,” tha Mathews. “Nuk ka dyshim për këtë në vitet e ardhshme.”
