Shumë vende perëndimore kanë rënë dakord të ngrijnë asetet e oligarkëve rusë. Disa tani duan të shkojnë më tej dhe të kapin disa nga këto asete për të ndihmuar në rindërtimin e Ukrainës. A do t’i bashkohet Zvicra?
“Pasuritë ruse duhet të gjenden dhe të konfiskohen ose ngrihen”, tha Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky kur iu drejtua Forumit Ekonomik Botëror (WEF) në Davos përmes lidhjes video në maj.
“Sigurisht, kjo nuk është e lehtë. Por nëse e bëjmë këtë, ideja e kopjimit të Rusisë do të humbasë tërheqjen e saj për agresorët e tjerë”, tha ai.
Fjalët e Zelenskyt kanë rënë në vesh të hapur. Në prill, Dhoma e Përfaqësuesve e Shteteve të Bashkuara miratoi një projekt-ligj që i kërkon Presidentit Joe Biden të shesë asetet e ngrira luksoze të oligarkëve rusë dhe të përdorë fondet për të ofruar ndihmë ushtarake dhe humanitare për Ukrainën. Legjislacioni nuk është detyrues, por fakti që ai u miratua pasqyron një dëshirë dypartiake që presidenti të mbajë një qëndrim më agresiv kundër Rusisë.
Brenda Bashkimit Evropian, Komisioni Evropian ka propozuar rregulla më të forta për rikuperimin dhe konfiskimin e aseteve. Komisioni e konsideron krim fshehjen e pasurisë dhe mbështet konfiskimin dhe shitjen e tyre. Sipas gazetës zvicerane Neue Zürcher Zeitung , komisioneri i drejtësisë i BE-së Didier Reynders pret që Zvicra të ndjekë shembullin.
Një hap i parë
Zvicra ende nuk e ka shpallur qëndrimin e saj zyrtar për këtë çështje. Gjatë WEF në maj, Presidenti Ignazio Cassis tha: “Kjo është një pyetje globale dhe Zvicra do të shpallë pozicionin e saj në kohën e duhur”.
Partia Social Demokrate e krahut të majtë ka ndërmarrë hapin e parë dhe ka paraqitur një nismë që i bën thirrje qeverisë të prezantojë legjislacionin që përcakton se si të konfiskohen pasuritë e individëve të sanksionuar.
Megjithatë, Dhoma e Përfaqësuesve nuk ka gjasa të diskutojë këtë iniciativë përpara seancës së vjeshtës. Për më tepër, edhe nëse ratifikohet, ndoshta do të duhen disa vite para se të bëhet ligj.
“Një legjislacion i tillë do të ishte i mundur në kushte të caktuara,” thotë Fabian Teichmann, i specializuar në të drejtën ndërkombëtare. Ai shpjegon se të drejtat individuale të pronës janë të sanksionuara në nenin 26 të Kushtetutës zvicerane dhe “çdo kufizim i të drejtave themelore duhet të justifikohet nga interesi publik”. Pasojat e konfiskimit të pasurive mund të jenë të mëdha, gjë që vë në pikëpyetje se si do të shkruhej ligji.
Asetet nuk mund të konfiskohen sipas ligjit aktual
Një tjetër opsion do të ishte që bashkësia ndërkombëtare të binte dakord për një traktat ndërkombëtar të cilin Zvicra do ta ratifikonte. Sipas Teichmann, një veprim i tillë “nuk do të shkelte thelbësisht” neutralitetin zviceran.
‘Republika e bananeve’
Sasi të konsiderueshme të aseteve të oligarkëve rusë janë ngrirë në llogaritë bankare zvicerane dhe sekuestrimi i tyre do të ndikonte seriozisht në industrinë financiare të vendit.
Megjithatë, sektori financiar i Zvicrës ka qenë mjaft i rezervuar dhe nuk ka dhënë një deklaratë të qartë për këtë temë. Shoqata Zvicerane e Bankierëve thjesht e pranoi iniciativën dhe tha se do t’u përmbahej të gjitha ligjeve dhe masave në fuqi.
Shoqata e Bankave Private Zvicerane tha se do të ishte “e habitshme nëse të drejtat pronësore dhe procedurale nuk do të respektoheshin më në Zvicër”. Nëse parlamenti miraton një projekt-ligj në favor të konfiskimit të aseteve, ai “pa dyshim do të kishte një ndikim afatgjatë në besimin e investitorëve në sektorin financiar të Zvicrës dhe besueshmërinë e tij”, tha ai.
Drejtori menaxhues i Institutit për të Drejtën Ekonomike në Universitetin e Bernës, Peter V. Kunz, paralajmëron gjithashtu se konfiskimi i aseteve nuk do të dëmtonte vetëm sektorin financiar por imazhin e Zvicrës në tërësi. “Sundimi i ligjit e bën Zvicrën tërheqëse për investitorët dhe propozimi i socialdemokratëve do ta kthente vendin tonë në një republikë bananesh,” tha ai.
Shtetet e bazuara në ligj kërkojnë kompensim të drejtë për pasuritë e konfiskuara, shpjegoi ai. “Por kjo është pikërisht ajo që nuk duhet të ndodhë në rastin e Rusisë.” Sipas Kunz, mund të duhen vite për të gjetur prova se një oligark ndoqi aktivitete të paligjshme, gjë që do ta bënte të vështirë përdorimin e fondeve të konfiskuara për rimëkëmbjen e Ukrainës.
Kunz është i bindur se situata do të ishte veçanërisht e ndërlikuar nëse Zvicra do të vepronte vetë pa u konsultuar me komunitetin ndërkombëtar. Ai kujton mosmarrëveshjen e taksave të vitit 2013 midis Zvicrës dhe SHBA-së, kur bankat zvicerane i dorëzonin të dhënat e klientëve në SHBA. Kjo ishte një goditje e madhe për reputacionin e industrisë financiare të vendit dhe çoi në humbjen e besimit në sundimin e ligjit. “Kjo nuk duhet të përsëritet,” tha ai.
Për Nora Meier, drejtoreshë menaxhuese e Shkollës Zvicerane të Qeverisjes Publike në institutin federal të teknologjisë ETH Cyrih, kjo është një pyetje ndërkombëtare. “Kjo varet nga ajo që po bën pjesa tjetër e botës, veçanërisht SHBA, BE dhe Britania e Madhe,” tha ajo. “Nëse vendet e tjera, veçanërisht qendrat e mëdha financiare, do të futnin një legjislacion të tillë bazuar në ligjet e tyre kombëtare, do të ishte e vështirë të mos e ndiqnin atë.”
Meier vuri në dukje se nëse sekuestrimi i parave të oligarkëve rusë të sanksionuar do të konsiderohej një rast i izoluar, kjo mund të ndikojë në vendimin e Zvicrës, pasi do të zbut ndikimin negativ në sektorin financiar.
